صنایع دستی زاهدان

صنایع دستی زاهدان و سیستان بلوچستان، با توجه به شواهد تاریخی مانند آنچه در شهر سوخته دیده شده، از قدمت بسیاری برخوردار است و ریشه محکمی در این منطقه دارد. بعد از کشاورزی و دامداری شاید بتوان گفت یکی از راه های امرار معاش برای مردم این منطقه ساخت صنایع دستی باشد که افراد بسیاری مشغول به ساخت این صنایع ارزشمند هستند. علاوه بر کسب درآمد ساخت این صنایع، گاهی برای استفاده شخصی هنرمندان و از روی علاقه و نشان دادن ذوق و هنرشان انجام میشود.  صنایع دستی سیستان و بلوچستان معرق، سوزن دوزی و گزبافی هستند.

از جمله دیگر صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان:

• قالى بافى
• گلیم بافى
• چادر بافى
• سفره بافى
• حصیر بافى
• نمد مالى
• سکه دوزى
• سفال سازى
• خراطى
• لنج سازى 

سوزن دوزی زاهدان 

یکی از قدیمی ترین صنایع دستی  شهر زاهدان، سوزن دوزی است. که در این هنر زنان هنرمند و خوش ذوق بلوچی پارچه ی ساده ای را به اثر زیبا و نفیس تبدیل می کنند. این پارچه ها در تهیه لباس، روتختی، کوسن، رومیزی و … استفاده می شوند. و دیدن هر یک از آنها گردشگران داخلی و حتی خارجی را به وجد می آورند و بعنوان سوغاتی از زاهدان آن ها را تهیه می کنند. هنر سوزن دوزی در شهرهای زاهدان، زهک، سرباز و ایرانشهر رونق دارد. 

گز بافی زاهدان

گز بافی زاهدان  یکی از هنرهای رایج در استان است و دلیل آن وجود درختان گز و بوته هایی است که به وفور در این منطقه به چشم می خورند. بنوعی استفاده مفیدیست از آنچه که طبیعت به آنها داده است. برای بافت اشیای حصیری از این چوب های خشک، ابتدا آن ها را در آب میگذارند تا انعطاف پذیر شوند و سپس سبدهایی را در اشکال مختلف می سازند. این سبدهای بافته شده از گز را میتوان بعنوان سوغات از زاهدان تهیه کرد.

معرق کاری زاهدان

یکی دیگر از صنایع دستی  معرق کاری زاهدان می باشد. معرق هنری است که در بسیاری از شهرهای ایران انجام می شود. هنرمندان سیستانی هم در زمینه این هنر زیبا فعالیت دارند. استان سیستان را با توجه به شواهد تاریخی که از شهر سوخته پیدا شده می توان یکی از اولین مهدهای پیدایش معرق دانست. اشیای معرق کاری شده طرفداران بسیاری دارد. از جمله آثار معرق که در زاهدان به چشم می خورد، می توان به عصا، قلیان و … اشاره کرد.

منبع : نشاط آوران

صنایع دستی کیش

صنایع دستی کیش را کمتر کسی می شناسد و عموم مردم فکر می کنند که در جزیره ای مثل کیش صنایع دستی خاصی یافت نمی شود. صنایع دستی هر شهر گواه از فرهنگ و هنر آن منطقه می باشد که بسته به شرایط و مصالح بومی منطقه این هنر های دستی نمایان می شود و رفته رفته پا در تاریخ آن شهر و دیار می گذارد. زنان و مردان روستایی و بومی آن منطقه هستند که گاهی برای نیاز های شخصی و گاهی برای کسب درآمدشان دست به چنین هنر هایی می زنند. معرفی صنایع دستی کیش می تواند به شما در شناخت بهتر جزیره نیز کمک کند.در زیر انواع صنایع دستی کیش را بیان کردیم

کوزه های سفالی

کوزه های جزیره کیش یک مشخصه ی خاص دارند که می توان به راحتی آن ها را از میان صد ها کوزه ی سفالی دیگر تشخیص داد، آن رنگ سبز گل منطقه می باشد. طبق تحقیقات به عمل آماده محققین، خاک جزیره کیش در عمق 30 متری به گلی مرغوب می رسد که نام آن گل مارن می باشد و با فرآوری شدن می توان از آن به عنوان یک گل بسیار مرغوب در سفالگری استفاده کرد.گل مارن از هزاران سال پیش، نزد بومیان جزیره شناخته شده و مورد استفاده در فضای معماری داخلی و خارجی ساختمان ها و آب انبارها بوده است.یکی از ویژگی های این نوع خاک درجه حرارت پخت بسیار بالای آن در حد 1100 درجه می باشد.

برای اولین بار ایرج گلزاری از خاک مرجانی جزیره کیش توانست محصولات سفالی بی نظیری را به ایران و جهان عرضه کند. ایرج گلزاری می گوید : این گل نه تنها برای سفالگری، بلکه به دلیل مواد معدنی غنی برای گل تراپی (گل درمانی) کاربرد دارد.

جزیره کیش امروزه در سفال صدادار و یا همان سفال آوایی حرف اول را می زند. این سفال دارای رنگ خاصی است که آن را منحصر به فرد می کند. هنرمندان نقوش و طرح های بسیار زیبایی را بر روی این سفال نقش می بندند، این سفال به خارج از ایران نیز صادر می شود.

شیریکی پیچ

شیریکی پیچ از زیر انداز های سنتیست که توسط دار بافته و پرداخت می شود در اصطلاح محلی به آن گلیم سوزنی می گویند. شیریکی پیچ یک نوع گلیم است که در بیشتر مناطق ایران یافت می شود، تفاوت این گلیم در هر منطقه بسته به طرح و رنگ های آن منطقه دارد. تار آن پشم و پودش از نخ پشمی یا ابریشمی است که در نوع سوزنی و نازک آن از تار با نمره 10 دو لا  و پود نمره 20 دو لا، برای شیریکی پیچ معمولی از تار با نمره 5 و پود با نمره 6 استفاده می کنند. دار آن شبیه گلیم و بافتش شبیه به قالی می باشد، مراحل بافت آن به شرح زیر است :

چله کشی – ساده بافی (یک تار زیر و یک تار رو) – بافت حاشیه به صورت پود پیچی که در انتها گره زده می شود – شیوه بافت رج به رج – پود گذاری بعد از اتمام هر رج – گره های رایج در شیریکی  پیچ ( گره متن، آب دوزی) – سوزاندن نخ های پشت گلیم – شست و شو – دارکشی – بخار دادن.

مهد گلیم شیریکی پیچ، سیرجان است که منبع انواع شیریکی پیچ ها با دارهای بافندگی آن می باشد. در جنوب کشور طرح ها و نقوش خاصی بر روی پارچه و گلیم و … می اندازند اما در مورد شیریکی پیچ نمی توان دو شیریکی را مثل یکدیگر بافت چرا که نقوش آن بسته به حالات و احساسات، عقاید و باور های بافنده دارد. بافنده ترکیب بندی از رنگ ها، سردی و گرمی، الهام گرفتن نقوش از طبیعت و یا عادات روزمره را در یک صفحه دار شیریکی به نمایش می گذارد.

چادر شب

چادر شب یکی دیگر از صنایع دستی جزیره کیش محسوب می شود که در سراسر ایران نیز کاربرد دارد و به روش بافندگی با دار تولید می شود. عموم مردم فکر میکنند که فقط این هنر در شمال ایران کاربرد دارد و در ناحیه های شمالی هنوز بافته می شود، این در صورتی است که در جزیره کیش ما شاهد چادر شب بافی هستیم. این هنر دستی دارای کاربرد های متفاوتی است که بسته به نیاز در هر منطقه استفاده می شود. ابعاد چادر شب معمولا 2 در 2 است و رنگ آن بسته به منطقه ای که در آن بافته می شود متفاوت است در جزیره کیش زنان محلی و بومی آن منطقه از رنگ های مورد پسندشان که اکثرا رنگ های مکمل و تند است، استفاده می کنند، پیش زمینه چادر شب اکثرا رنگ قرمز می باشد.

دستگاه چادر شب بافی را پاچال نیز می گویند که شامل اجزای عاروس، ورد، تار یا تان، تون، ارج، دستکش، پی نورد، تخته پاچال، ماکو، پس نورد، هزنا، پاتی کلی می شود که زنان روستایی در یک محل جمع شده و پاچال را بنا می کنند. از چادر شب برای موارد خاصی استفاده می شود :

• پارچه حاصل از بافت را که چادر شب می گویند برای کمر درد و یا جلوگیری از رطوبت به کمر می بندند.
• برای جهیزیه عروس استفاده می شود و آن را روی وسایل عروس می کشند.
• به عنوان رو تختی یا رو انداز استفاده می کردند.
• جا نماز و یا ساک دستی برای حمام رفتن.

سبد و حصیر

حصیربافی یا بافت بوریا یکی از قدیمی ترین صنایع دست بشر است که توسط بافت حاصل از الیاف های گیاهی بوجود می آید. ایران یکی از شانزده کشور تولیدکننده حصیر بشمار می رود. به دلیل مواد اولیه حصیر ها، روش تولید حصیر در ایران متفاوت بوده و تشابه حصیر ها در نوع بافت یعنی تار و پود است. در این منطقه برای حصیر بافی نوار های حاصل از نخل خرما را استفاده می کنند بعلاوه از برگ درخت خرما، نخل های وحشی و ساقه ی نی های باتلاقی در حصیر بافی مناطق گرمسیری بهره میبرند.

ابزار استفاده در حصیر بافی نخ تاب (لوتو)، ورقه یا شانه ی حصیربافی (پلار)، دستگاه حصیربافی، داس یا قیچی یا چاقو می باشد. مواد مورد استفاده در حصیربافی عبارتند از : گالی یا جگن – ساقه نخل یا کلوش (ساقه ی برنج) – سوف یا سیم، کلیر یا کولر (نوعی آلاله بلند و صاف) – روغن جلا. این مواد خام بسته به مناطق مختلف انتخاب و بافته می شوند، رنگ آنها نیز متاثر از گرمسیر و سرد سیر بودن مناطق است. موارد مصرف حصیر ها متنوع است و در هر منطقه بسته به نیازشان از آن استفاده می کنند، صنایع دستی کیش مواردی مانند سبد میوه، زیر انداز، پاراوان، کیف،سبد نان، زنبیل و … را در حصیر بافی خود جای می دهد.

انواع صنایع دستی دریایی

انواع صنایع دستی دریایی از صدف ها، بقایای آبزیان دریایی و حلزون ها درست می شود. گاهی از این صنایع به صورت مستقیم و گاهی غیر مستقیم بهره می گیرند، به طور مثال مرجان، خرچنگ، حلزون و گوش ماهی ها را سالم نیز می فروشند. از صدف ها، پولک ها و … صنایع متنوعی درست می کنند که زاییده ی ذهن خلاق جوانان و زنان جزیره کیش است، به طور مثال می توان به آویز ها، لوستر های کوچک، تزئینات حاشیه ی آینه ها، جعبه های مزیین شده به صدف و مروارید، زیورآلات و بدلیجات دریایی، ساخت مجسمه های ترکیبی و … اشاره کرد.

علاوه بر صنایع حاصل از محصولاتی که توسط جزر و مد دریا به ساحل می آید، از صنایع دستی دریایی دیگر این منطقه می توان به صنایعی که حاصل از پوست نرمتنان دریایی درست می شود اشاره کرد. پوسته های سخت کاوک و ماوک آن ها این اجازه را به شما می دهد که بتوانید با آن هنر نمایی کنید.

پارچه های گلابتون دوزی

گلابتون دوزی کیش به دوخت بر روی پارچه با نوار ها و نخ های زری می گویند، این هنر در سده ی سوم پیش از میلاد در ایران مرسوم بوده است. ابتدا نقش مورد نظر را بر روی پارچه میکشند و بعد با استفاده از وسایل مورد نیاز شروع به دوخت های خاص بر روی طرح ها می کنند. هنر ظریف رودوزی یا همان گلابتون دوزی بیشتر در شلوار های زنانه بندری یافت می شود. نقوشی که در این هنر بیشتر مرسوم است : پیچک ترنج، گل ساعتی، نقش محرابی، گلهای اسلیمی، گلهای ختائی، نقش بازو بندی، بته روحی، محرماتی یا ستونی، بته جقه ای، سروچه و انواع گلها و گاهی تصاویر افراد نیز دوخته می شود.

از پارچه های گلابتون دوزی شده در لباس های محلی، شال های محلی، روسری و … استفاده می شود. ابزار کار این هنر شامل : الک چوبی یا کمان، کش یا بند، پارچه ساده، مداد جهت کشیدن طرح، قلاب، نخ های زری با رنگ های طلایی یا نقره ای و یا رنگ های دیگر می شود. گاهی پارچه گلابتون دوزی شده مستقیما استفاده می شود و از آن شلوار یا پوشاک درست می کنند و گاهی نیز گلابتون دوزی از روی پارچه جدا می شود و به صورت ترکیب با دیگر پارچه ها، دوخته می شود.

بادله دوزی

یکی از نام صنایع دستی کیش بادله دوزی است، بادله دوزی بافت نوعی نوار تزئینی است که با نخ های زری بافته می شود، نام دیگر بادله دوزی ” تلی بافی” است. این نوار ها 15 سانتی متر عرض دارند و طول آن ها بسته به نواره های نیاز در گلابتون دوزی و مصارف دیگر است. نخ عریض در وسط و نخ های باریک در کنار قرار می گیرند. مصارف مورد استفاده این هنر پر زرق و برق در لبه های پاچه ی شلوار زنانه که برای نوعروسان و مراسم های جنوبیست، در حاشیه دوزی های جهیزیه ی عروس، جانماز و سجاده دوزی و … . لوازم مورد نیاز این هنر یک پایه، قرقره های نخ های زری، کوسن و سوزن می باشد، بعلاوه این هنر با دست و توسط انواع گره های مرسوم بافته می شود.

انواع صنایع دستی کیش را از بازار عرب ها و درب خروجی شهر کاریز می توانید تهیه کنید. محصولات صنایع دستی کیش جزو بهترین هدیه هایی است که شما میتوانید برای دوستان و اقوام بعد از سفر به این جزیره تهیه کنید.

منبع : نشاط آوران

صنایع دستی اصفهان

 

در اینجا نگاهی می اندازیم به صنایع دستی اصفهان که شهرت جهانی دارند. و شاید بسیاری از مردم دنیا، ایران را با صنایع دستی شهرهایی چون اصفهان بشناسند. صنایع دستی شهر اصفهان نشان دهنده ی ذوق و هنری است که مردمش داشتند.

صنایع دستی اصفهان، قدمتی طولانی دارد. اوج رونق و شکوفا شدن این هنرهای زیبا دوران صفویه بود، از آن زمان این مهارت از هنرمندان و استادان بزرگ، با روش استاد شاگردی، نسل به نسل منتقل شد تا به امروز. صنایع دستی اصفهان پستی بلندی های زیادی داشته است. پس از رونق دوران صفویه، بازار این حرفه در زمان قاجاریه از رونق افتاد و بعد از انقلاب مشروطه، جان تازه ای گرفت و خوشبختانه هنوز هم پابرجاست. با نگاه کردن به آثار تاریخی زیبای اصفهان میتوان اصالت هنرهایی چون کاشی کاری، تزئینات آجری، آینه کاری، انواع خط و گچ بری در دیواره، سقف ، ستون و … مساجد، عمارت ها و دیگر آثار تاریخیش دید.

با عبور از بازارهای قدیمی اصفهان مانند قیصریه، صنایع دستی چشم نوازی را میبینیم که نظر هر کسی را به خود جلب می کند. با عبور از این بازار و دیدن گردشگران داخلی و خارجی می توان فهمید که این صنایع زیبا علاقمندان بسیاری دارد. صنایع دستی اصفهان قلم زنی، میناکاری، خاتم سازی، پارچه قلمکار، ملیله سازی، فیروزه کوبی هستند، که توضیح مختصری درباره آنها بیان کردم.

از جمله دیگر صنایع دستی اصفهان، به موارد زیر می توان اشاره کرد:

قالی بافی
نگارگری
منبت کاری
نمدمالی
تراش مس
صحافی
ضریح سازی
معرق
سرمه دوزی

میناکاری اصفهان

 

 

در مغازه های صنایع دستی اصفهان و حتی دیگر شهرها ظروف و اشیاء نیلگون رنگی، دیده می شود که یکی از پر طرفدارترین صنایع دستی اصفهان است. در مورد زمان پیدایش این هنر زیبا اطلاعات دقیقی در دست نیست و تنها، نمونه های محدودی از دوران صفوی باقیمانده است و بعد از آن در دروان قاجار نمونه های اندکی همچون سرقلیان و کوزه قلیان و .. که میناکاری بوده، به چشم میخورد. پس از آن، دوران پهلوی شروع خوبی برای این هنر بود، که استاد «شکرا… صنیع زاده» توسعه اش داد.

عناصر اصلی هنر میناکاری، فلز و آتش است و بعد از آن رنگ هایی ک به آن جلوه می دهد. روی طلا و نقره می توان میناکاری انجام داد ولی مس فلز اصلی انجام این کار است. زیباترین اشیای میناکاری که نظرها را جلب می کند ظروف تزیینی، گلدان، زیور آلات ،جعبه لوازم آرایش، تابلو و … است. گاهی ترکیب این هنر زیبا را در کنار دیگر آثار هنری میتوان دید.

قلم زنی اصفهان

 

 

قلم زنی در اصفهان جز صنایع دستی پررونق است. قلم زنی هنری است، که شاید از همان ابتدای زندگی بشر بوجود آمده. قلم زنی همان هنر حکاکی کردن روی سنگ (حجاری) بوده که طی مراحل مختلف در طول تاریخ، بر روی فلزهای گرانبها انتقال یافت.

هنر قلم زنی، کنده کاری و ایجاد نقش و طرح با قلم و ضربه چکش، روی اشیای فلزی است. طلا، مس، برنج، نقره، آلیاژ مس و برنج فلزاتی هستند که برای قلمزنی عموما استفاده می شوند. اشیای بسیاری مانند ظروف، گلدان ها، تابلوها و … با هنر قلمزنی آراسته شده اند، که زیبایی خیره کننده شان نظر همه را به خود جلب می کند.

پارچه قلمکار اصفهان

 

 

پارچه قلمکار یکی از صنایع دستی پرطرفدار اصفهان است. تاریخ پیدایش هنر قلمکاری به زمان حمله مغول ها باز می گردد، که نوعی ایده ی جدید از هنرمندان ایرانی بود. سپس در دوران صفویه گسترش یافت. در زمان شاه عباس صفوی از این پارچه های زیبا برای دوخت لباس استفاده می شد و توجه درباریان را به خود جلب کرد بطوری که لباس هایشان را با این پارچه ها تهیه می کردند. پارچه های زمان صفوی بسیار پرکار بود و کمتر جای خالی در آن ها دیده می شد. اما از رونق آن در دوران قاجار کاسته شد، سپس رضاشاه با دادن تمهیدات ویژه سبب رونق این حرفه شد. امروزه، در خانه هر ایرانی، می توان یکی از این پارچه های زیبا را دید.

قلمکاری به معنای تصویر کردن نقوش و طرح هایی بر روی پارچه ساده از جنس کتان و کرباس می باشد. اوایل این عمل با قلم مو انجام می شد ولی به علت صرف وقت و هزینه، هنرمندان ترجیح دادند مهرهایی را حکاکی کنند، و این کار را برایشان ساده تر کرد. بیشتر طرح های که بر روی این پارچه ها دیده می شود تصویر عشاق، تصاویر تاریخی، تصویر شعرا، تصاویر طبیعت، بته و جقه که به نسبت بقیه طرح ها، پرطرفدارتر است. این پارچه ها بصورت سفره، سجاده، لباس، روتختی و … عرضه می شوند. پیشنهاد می کنم برای بازدید نمونه های نفیس این آثار به موزه ی هنرهای تزئینی اصفهان مراجعه کنید.

خاتم کاری اصفهان

 

 

یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان خاتم کاری است. قدمت این هنر هم به دوران صفوی بر می گردد، در آن زمان کاخ ها، میز و صندلی ها، رحل قران ها خاتم کاری شده بودند. ابتدا مرکز خاتم سازی، شهر اصفهان بود. اما بعدها این هنر در شیراز رونق بیشتری گرفت و امروزه خاتم سازی شیراز جایگاه بالاتری دارد.

هنر آراستن سطح شی ها را بوسیله مثلث های کوچک، در طرح های مختلف را خاتم سازی می گویند. این مثلث ها از جنس عاج، استخوان، مفتول برنج ، چوب و بعضی اوقات طلا هستند. خاتم اصفهان به روش خاتم شیراز ساخته می شود، گاهی با نقره یا مینا کاری همراه می شود، که در شیراز نمی توان دید. آثار زیبای خاتم سازی که در بازارهای اصفهان جلب توجه می کنند اشیای تزئینی، جعبه های زیبا، قاب عکس، شطرنج، تخته نرد و … هستند. به نظر من یکی از بهترین هدایایی است، که میتوانیم برای عزیزانمان بخریم.

فیروزه کوبی اصفهان

 

 

فیروزه کوبی هنری است، که قدمت چندانی ندارد. فیروزه کوبی در مشهد انجام می شد ولی بعد ها، حدود 70 سال پیش توسط «یوسف حکیمان» به اصفهان آورده شد. امروزه اجناس فیروزه کوبی اصفهان شهرت بسیاری دارد. اما صنعتگران مشغول به این حرفه و تولیدات محدود است.

ظروف فیروزه کوبی شده از جنس مس، نقره، برنج، برنز هستند، در این هنر فیروزه ها در اندازه های کوچکی، بصورت موزاییک بر روی اشیا، چسبانده می شوند. این هنر زیبا در ساخت آینه شمعدان، گلدان، ظروف و زیورآلات استفاده می شود.

ملیله سازی اصفهان

 

 

ملیله سازی یکی از ظریف ترین صنایع دستی اصفهان است. این هنر زیبا، نیاز به دقت ، وقت و حوصله ی بسیاری دارد. گاهی در ساخت اجناس ظریف و زیبایی چون گوشواره و گل سینه از زرگران و میناسازان حرفه ای کمک گرفته می شود تا جلوه ی چند برابری داشته باشند. زیورآلات، ظروف و اشیاء تزئینی بسیار زیبایی با این هنر خلق می شود.

منبع: نشاط آوران

v